przedruk z:
http://wyborcza.pl/1,75476,7687092,Nano ... y_raka.htm
Zespół biologów molekularnych, nanotechnologów i lekarzy z California Institute of Technology (Caltech) dokonał tego, co jeszcze niedawno wydawało się bardzo odległe - stworzył sztuczne kapsułki, o rozmiarze 70 nanometrów, które po podaniu do krwiobiegu docierają do komórek nowotworu i wnikają do nich. To jednak jeszcze nie wszystko - w kapsułkach zamknięto krótkie kawałki RNA (tzw. siRNA), które mają zdolność wyłączenia dowolnie wybranego genu w komórkach raka.
Eksperymentalna terapia zadziałała! Wzięło w niej udział trzech pacjentów z czerniakiem złośliwym. Biopsje potwierdziły, że nanocząstki gromadzą się jedynie w komórkach rakowych, zaś ich ładunek uruchamia mechanizmy wyciszające aktywność genu, który został obrany za cel.
Wyniki badań klinicznych pacjentów po terapii nie zostały na razie ogłoszone - autorzy chcą to zrobić później. - Ważne, że zaobserwowano, iż siRNA trafia do chorych komórek i działa tam zgodnie z przewidywaniami - mówi genetyk prof. Magdalena Fikus.
Ta praca łączy aż dwa pionierskie dokonania - przede wszystkim udało się wcelować lekiem prosto w komórki rakowe, omijając tkanki zdrowe. Co więcej, jest to pierwszy udokumentowany przypadek wyłączania konkretnego genu w ludzkich komórkach (mechanizm wyciszania genów, tzw. interferencji RNA, odkryto dopiero w 1998 r., ledwie cztery lata temu przyznano za to Nagrodę Nobla!).
- Nasze osiągnięcie oznacza, że od teraz możemy uderzyć w dowolnie wybrane białko rakowe - twierdzi kierujący badaniami prof. Mark Davis. Do tej pory wiele potencjalnych celów w komórkach rakowych było po prostu nieosiągalnych. Jak zauważa inny z autorów pracy Antoni Ribas, profesor medycyny z University of California w Los Angeles: - Jest wiele białek raka, które można obrać za cel i skutecznie wyciszać w laboratorium, ale dotąd zastosowanie ich w praktyce klinicznej było nieosiągalne. Nasze doświadczenie jest pierwszym dowodem na to, że to, co udaje się w laboratorium, może w przyszłości rzeczywiście pomóc pacjentom.
Kiedy na początku tego stulecia narodziły się tzw. terapie celowane wykorzystujące leki o wąskim spektrum działania, które uderzały tylko w komórki nowotworowe (takie jak herceptyna czy glivec), przełom w leczeniu raka wydawał się tuż-tuż. Niestety, trafić tylko w nowotwór było niezwykle trudno. Nawet jeśli naukowcy byli w stanie zidentyfikować potencjalny cel, w który lek powinien uderzyć, znalezienie odpowiedniego "pocisku" było bardzo trudne, a czasem wręcz niemożliwe. Wciąż zdarzało się, że np. wybierana w żmudnym procesie cząsteczka blokująca funkcje białek nowotworu szkodziła równocześnie komórkom zdrowym.
Opisywana dziś w "Nature" metoda może zrewolucjonizować metody walki z nowotworami, w szczególności z guzami stałymi (a więc innymi niż nowotwory krwi).
Jak może wyglądać przyszła terapia? Najpierw lekarz zidentyfikuje, z jakim guzem ma do czynienia. Na tej podstawie wybierze najlepszą "kotwicę", która pozwoli podanym do krwi nanocząstkom doczepić się i wniknąć jedynie do komórek rakowych. Na miejscu zostaną z uwolnione króciutkie, dwuniciowe kawałki RNA - spowodują one wyłączenie określonych genów nowotworu, których aktywność prowadzi do rozwoju guza. Celem, w który będzie uderzał tak przygotowany lek, nie będzie więc białko, tylko posłaniec przenoszący w komórce informację o tym, w jakiej ilości i według jakiego planu ma być ono tworzone. To wyciszanie (intereferencja RNA), regulujące działanie genów u większości zwierząt i roślin, jest prawdopodobnie starym ewolucyjnie mechanizmem i stanowi jeden z głównych sposobów obrony przed wirusami oraz powodującymi mutacje tzw. genami skaczącymi.
- Otworzyła się droga, która może stać się użyteczna w terapii nowotworów - uważa genetyk prof. Magdalena Fikus. Ale studzi optymizm: - Należy pamiętać, że od rutynowej praktyki klinicznej dzielą nas jeszcze lata badań.
Dla Gazety prof. Magdalena Fikus, Instytut Biochemii i Biofizyki PAN
W tej pracy zbiegają się wieloletnie oczekiwania pacjentów, lekarzy i naukowców na to, że niespotykany uprzednio, szybki postęp wiedzy molekularnej musi w końcu doprowadzić do pojawienia się procedur leczniczych w stosunku do choróbniepoddających się rutynowym terapiom.
W końcu XX wieku rozpoczęto próby terapii genowej, po których wiele sobie obiecywano. Jednak te oczekiwania się nie spełniły, ponieważ wprowadzanie prawidłowych form genu do chorej komórki wiązało się z poważnymi zaburzeniami. Przede wszystkim zaś nie znaleziono bezpiecznego wehikułu dla genów oraz sposobu celowanego wprowadzenia ich tylko do określonych komórek.
Nastąpił odwrót od klasycznych prób terapii genowej. Za to duże nadzieje zaczęto wiązać z nowym typem odkrytych cząsteczek RNA (zwanych siRNA) - nie kodujących, ale regulujących aktywność konkretnych, określonych genów. Omawiana praca z "Nature", w moim odczuciu przełomowa, to pierwsza kliniczna próba wprowadzenia siRNA za pośrednictwem nanocząstek do komórek guzów (choć tylko u trzech pacjentów)! Celem było zahamowanie aktywności genu uczestniczącego w rozwoju choroby nowotworowej. Wiadomo, że nie jest to jedyny gen o takiej aktywności; autorzy nie twierdzą, że pacjentów wyleczyli. Ważne, że zaobserwowano, że siRNA trafia do chorych komórek i działa tam zgodnie z przewidywaniami.
Ale pamiętać należy, że od rutynowej praktyki klinicznej dzielą nas jeszcze lata doświadczeń i dalszych badań. Wiele sposobów może okazać się niewłaściwe, do każdego nowotworu trzeba będzie wypracować odrębne metody.
Uważam, że otworzyła się droga, która może stać się użyteczna w terapii nowotworów, ale w dość odległej przyszłości.
